Verspreid door de schemerige ruimte hangen of staan grote projectieschermen. Ze nemen als ruimtelijk werk de hele ruimte in bezit. Aan de achterkant van staande of vrij hangende schermen is een andere video te zien die een commentaar of een aanvulling vormt op het werk aan de andere kant. De toeschouwer wandelt rond de schermen, staat te kijken of kan soms even zitten. In de overige ruimtes neemt het 2- of 3- dimensionale werk de conventionele positie in. Foto’s aan de muur, ruimtelijke werk vrijstaand in de ruimte.
Handstand tussen statisch en dynamisch, tussen beweging en stilstaand beeld, tussen versnellen en vertragen
Bij mijn kennismaking met het schilderen van een paar simpele vormen op een groot oppervlak werd ik verrast doordat tussen de vormen beweging te zien was. De ene keer was het er wel en dan weer niet. Soms streelde je blik als een hand ergens over heen. Vormen zweefden in een ruimte. Kijken is een aaneenschakeling van indrukken ondergaan, ervaren, ordenen en interpreteren.
Het lijkt of Marijke van Warmerdam in haar video’s dit proces zichtbaar kan maken en die sensaties op kan roepen in een beeldvorm die het midden houdt tussen een statisch beeld en gefilmde beweging. Er worden keuzes gemaakt voor momenten die in het kijken en in het denken van betekenis zijn. De handeling is visueel heel overzichtelijk. De compositie en kadrering zijn zo eenvoudig en sterk mogelijk. Een aantal scharnierpunten waarin de handeling uit elkaar valt, wordt benadrukt door de opname te vertragen en versnellen. Een vrouw in een beweeglijke witte jurk, doet een stap en maakt vaart om haar benen omhoog te kunnen zwaaien (Handstand 92). Op de handen staand zoekt zij evenwicht tegen de muur terwijl haar rok omlaag valt over het hoofd en haar blote buik en onderbroek zichtbaar worden. Ze spant haar spieren. Het ene na het andere been zwaait vertraagd terug naar de grond. Op haar benen staand, schudt ze de lange losse haren naar achteren en stapt in een versnelde beweging terug, klaar voor nog een poging. Telkens opnieuw wordt de handeling herhaald. Na een tijdje merk je dat de loop is opgebouwd uit 2 verschillende opname momenten. Je ziet de durf, het plezier om de wereld op zijn kop te zetten, het zoeken naar evenwicht en het weer in beweging komen.
Lichte Stelle, stil staan, tijd en eeuwigheid.
De jongen in gele zwembroek, handen in de zij, staat aan de rand van het water. Hij is mager, zijn schouderbladen steken uit. Hij kijkt uit over een meer . Aan de overkant staan bomen die donker in het water spiegelen. Hij beweegt bijna onmerkbaar terwijl hij zijn gewicht verdeelt over zijn benen. Aan beide kanten van zijn zwembroek hangt een witte zak. Het lijkt een binnenste buiten gekeerde broekzak. Er valt telkens een druppel uit. De lijn van de weerspiegelde bomen in het water beweegt zachtjes door de kleine golfjes. Er vliegt een insect voorbij. In de verte trekt een eend een licht spoor bewegend van links naar rechts.
Meer gebeurt er niet in deze korte videoloop. De rest gebeurt in het hoofd van de toeschouwer. In mijn herinnering voelde ik de warmte van de zon en de huivering voor het kille water.
De aandacht van de toeschouwer wordt vastgehouden door de druppel die valt en door de rimpeling in het water. Wij zijn onrustige kijkers. Er is altijd iets anders dat onze aandacht trekt. Er is voortdurend keuze mogelijk uit verschillende beelden. Deze onrust wordt gevangen en vastgehouden door de beweging in de video’s van Marijke van Warmerdam. Ze vertellen geen verhaal. De tijdspanne van een loop is te kort om ongeduldig te worden. Je wordt gedwongen de afbeelding te ervaren en ondergaan en je bewust te worden van je eigen interpretatie en verhaal.
In de oudere video’s wordt een stilstaande camera en een vaststaand kader gebruikt. Later wordt de statische en enkel registrerende camera vervangen door een bewegende. Zoals in de video aan de achterkant (Skytypers). Langzaam worden grote witte strepen vliegtuigcondens door de blauwe lucht getrokken. Het lijkt of we neerkijken op een heel beheerste streek van een aantal kwasten. De concentratie blijft bij de streek terwijl de camera beweegt en ronddraait. De strepen verdwijnen uit beeld en komen ergens anders weer terug. De actieve rol van de camera wordt verder uitgebouwd door vervagen en scherp stellen, ronddraaien en in- en uit te zoomen.
Is het kunst of een kunstje? Bij alle perfectie in de uitvoering komen die vragen soms op. De wereld waarin het gras zo glanzend vochtig groen is, waarin een ouder echtpaar witte haren heeft en witte kleren draagt, waarin de sneeuw maar blijft vallen verliest dan zijn oprechtheid en onschuld. Maar als je een rode papegaai een salto ziet maken op zijn stokje voor een veld vol rode wuivende tulpen (Rrroll-red), lijkt de kunstenaar zich ook bewust van het spel dat ze speelt tussen te mooi en raken aan onderhuidse gevoelens.
In foto’s wordt de discussie over wat belangrijk is in een beeld en hoe wij kijken, onderzocht en scherp gesteld. Om te voorkomen dat je overweldigd wordt door de hoeveelheid informatie die getoond wordt door de camera, isoleert ze. Bij voorbeeld door een wit vel achter bloesemtakken te houden. Met een handgeschilderde zwarte lijn door foto’s, een groot roze met de bezem opgebrachte klodder verf (Blossom –sweep) wordt een spel gespeeld met een vorm weergeven met materialen als kwast, verf, doek en een vorm vangen met de camera. Door een spiegelende ondergrond mengt de wereld van de toeschouwer zich met de afbeelding. Als perfectie vervelend dreigt te worden, is er humor. Een berg papieren zakdoekjes met het woord Forever blauw erop gedrukt naast een schijnbaar koploze bruid.
Het geëxposeerde ruimtelijke werk is heel uiteenlopend. Mij fascineerde een ronde glazen bol op een witte doos met 4 kleine gaten (Eiskugel). Hij was/is van ijs. Geen druppel smeltwater is zichtbaar. Alles verdwijnt meteen in de gaten. Het werk is ooit gemaakt voor een expositie, die maar 2 uur duurde. Er mocht niets achter blijven na afloop.
Nu verwisselt een suppoost om het paar dagen de bol.
