Voor Daan van Golden (1936 - 2017) was de manier waarop iemand in het leven stond net zo belangrijk als het maken van kunst. In de expositie Daan van Golden, the Original in het Stedelijk Museum Schiedam ( 22 maart tot en met 14 september2025) is er plek ingeruimd voor zijn kunst, bestaande uit schilderwerken, fotowerken, grafiek, en installaties, voor voorwerpen uit zijn atelier en voor een aantal van zijn uitspraken.
In een door een collega gemaakte video valt zonlicht op het doek met gele margrieten, dat op een tafel ligt. Er klinkt Japanse fluit muziek. Een sereen beeld van de atmosfeer waarin de kunstenaar zijn werk doet. De tafel met het doek er los over heen liggend, staat in de expositiezaal. De bloemen zijn plat van vorm, binnen potloodlijnen geschilderd in 1 gele kleur. Verder is het doek onbewerkt. De verfhuid is egaal, er is geen handschrift te zien, maar toch oogt het oppervlak levendig. Het is geen print. Het is niet machinaal. De rand van potlood is net wel, net niet te zien.
Toeval en gelukstreffers
In deze serene wereld waarin gewerkt wordt met een grote concentratie en een streven naar perfectie is het een verademing om te zien dat het ook fout kan gaan. In zijn omgang met tegenslag en missers toont Daan van Golden zich een kunstenaar met een open oog voor mogelijkheden.
Het silhouet van Mozart op een LP schildert hij na. Maar hij had niet genoeg tempera verf aangemaakt om de vorm van het silhouet in 1 keer dekkend te schilderen, dus ging hij de verf steeds meer verdunnen. Bij de hals is de verf langzaam op. In de foto die hij daarna maakte van dit werk, ging ook iets fout met de silhouet vorm. Er ontstaat een overbelicht deel bij de hals. Dubbel mislukt werd dit een voor hem interessant beeld.
Een klein werk met bloemetjes wordt ingelijst. Het glas versplintert al dan niet bij een ongeluk. Het centrum van de versplinterde vorm valt precies in het hart van een bloemetje. Hij laat de barst bestaan en versterkt het beeld met een nieuwe glasplaat erover heen.
Beelden van 2 foto’s zijn per ongeluk over elkaar heen afgedrukt. De dubbeldruk die ontstaat inspireert een nieuwe manier van werken. Het gebruik van toeval en het een schijnbare tegenvaller ombuigen in een gelukstreffer komt telkens terug in zijn strak geregisseerde manier van werken.
Deze missers zijn aldus Van Golden, de ‘vitamines die het schilderen soms een impuls geven. ( citaat uit RKD)
Originaliteit en het persoonlijk handschrift
Daan van Golden streeft er niet naar iets nieuws te maken, origineel te zijn. Hij stelt vragen over schilderkunst. In zijn beginperiode maakte hij werk dat verwant is aan action painting. Het handschrift van de schilder is in action painting een belangrijk onderdeel van het werkproces en van het kunstwerk. De schilder reageert vrij op wat hij ziet op zijn doek. Op de expositie hangt een vierkant doek dat wild beschilderd is met pasteuze zwarte en witte verf. Hierin is het persoonlijke handschrift dynamisch en drager van betekenis en emotie. Wanneer van Goldens idee over schilderen en het belang van handschrift verandert, gaat hij zover dat hij een buurjongen op zijn atelier over een werk van hem heen laat schilderen. Het enige wat hij bepaalt zijn de 2 kleuren en de opdracht waar te schilderen.
Het is een reis naar Japan in 1963/1965 die zijn visie op wat schilderen is, verandert. Hij besluit een stuk inpakpapier precies na te schilderen. De heldere begrensde keuze van het onderwerp, de aandacht voor materiaal en het ambachtelijke werkproces brengen de geest tot rust.
Patronen op inpakpapier en op textiel worden het onderwerp van zijn schilderijen. Sommigen schildert hij telkens opnieuw. Hij gebruikt olieverf maar ook Japanse lakverf. De lakverf dekt in een laag en leent zich goed voor het met tape afplakken van stukken doek. De verf kruipt niet onder de tape en de verf laat niet los bij het lostrekken.
Het werk ontstaat niet meer alleen al doende, maar wordt van te voren uitgedacht. Schilderen is de uitvoering van een concept. In een documentaire over hem is te zien hoe hij een stellage gebouwd heeft waar zijn arm en hand op kunnen rusten om zo zonder te bibberen lange lijnen over het liggende doek te kunnen trekken.
Je ziet nog steeds dat het handwerk is. Het zijn geen prints, machinale lijnen en vlakken. Er zijn kleine verstoringen in de verfhuid, de transparantie is soms iets groter of kleiner. Vormen zijn het zelfde en toch een beetje anders. Rond de vormen is de potloodlijn net wel, net niet zichtbaar. Het linnen van het doek is blank, onaangetast. Gelaagdheid is te zien in de opbouw van horizontale en verticale lijnen in zijn schilderijen van textiel, handdoeken, zakdoeken. Langzaam worden de lijnen door de vele lagen verf over elkaar dikker, gaan ze meer op de huid van het doek liggen.
Kompositie Daan van Golden lakverf
Vragen stellen
Daan van Golden blijft vragen stellen over wat schilderkunst inhoudt? Wat is een schilderij? Is een schilderij enkel een stuk doek gespannen over een raam van hout. Een ding, een object. Voor dat object zijn de aandacht en precisie waarmee de hoeken gevouwen worden en de manier waarop het doek met spijkers op het raam bevestigd wordt van belang. De vorm van het doek is van belang. Moet het een rechthoek, vierkant, cirkel zijn? Of is het genoeg de vorm van elke letter van het woord ”painting” uit hout te zagen, te bespannen met doek, blauw te schilderen en op een expositie op te hangen?
Wat staat er op het schilderij? Het doek is een platte vorm. Wat erop staat is enkel een platte vorm en de ruimte van het doek rond die vorm. Is het een herkenbare vorm of een abstracte? Of beweegt zijn werk zich op de grens tussen herkenbaarheid en abstractie? Hoe lost hij het schilderkunstige probleem van ruimtelijkheid weergeven op een plat vlak op?
White painting Daan van Golden
Wat is de invloed van een expositie op het werk? Daan van Golden is zich bewust van context. Iets wordt kunst door de plek waar het gezien wordt. Hij besteedt grote aandacht aan de inrichting van exposities. De omgeving heeft invloed op hoe het schilderij gezien en ervaren wordt. Met een lijst kan je een doek beperken, begrenzen. Soms schildert hij juist buiten de grens van het paneel door. De volgorde en de keuze van werken sturen de gedachtegang van de kijker.
Invloeden
Bestaand werk opnieuw gebruiken, doet hij graag. Dat kan eigen werk zijn, dat hij verzaagt, hergebruikt, overschildert of afbeeldingen van werk van collega’s.
Met een aantal doeken eert hij kunstenaars, die hij bewondert, door onderdelen van een bestaand werk van hen als silhouetvorm te schilderen. La perruche et la sirène ( de parkiet en de zeemeermin) is een groot werk van Matisse, dat gemaakt is door vormen uit gekleurd papier te knippen. Daan van Golden schildert verschillende keren het silhouet van de vogel, de parkiet.
In een veilingcatalogus vond hij een afbeelding van” celui qui fut pris ”. Een werk van Francois Andre CLemencin, art Nouveau. In de afbeelding van de figuur die iets lijkt te dragen als silhouet, krijgt het beeld iets mysterieus. Het wordt een metafoor voor geestelijk gedragen worden.
Celui Qui Fut Pris" Francois Andre Clemencin Celuit qui fut pris Daan van Golden
https://www.sillafineantiques.com/
Kleuren
Zijn kleurgebruik is sober. Een paar kleuren of een enkele kleur in een schilderij steekt af tegen de tint van het geprepareerde linnen. Kleuren die vaker terugkomen zijn geel, rood of blauw met een voorliefde voor blauw. Een kleur die ruimte en rust en iets spiritueels uitstraalt.
Zijn liefde voor blauw komt goed tot uiting in het project in de Hortus Botanicus in 1987 in Amsterdam. Met blauwe steentjes werden alle paden in de tuin afgedekt, zodat ze veranderden in blauwe rivieren. Het project werd goed gedocumenteerd en foto’s werden door Daan van Golden weer als kunstwerk aangeboden.
